Son güncelleme 27 Nisan 2024 - 14:46
21 Ara 2023 Konuk Yazar, Köşe Yazarları, Manşet, Sürmanşet 0
Noel kutlamaları, Noel Baba merasimi ve çam ağacı süslemek gibi ritüeller Batı kültüründen alındıkları gerekçesiyle İslâm coğrafyasında hoş karşılanmaz; çünkü bu adetlerin Hristiyan geleneği olduğu savunulur. Oysa Türkler’de Batı’dan çok daha önce var olan Nardugan Bayramında çam ağaçları süslenir ve Ayaz Ata isimli ak sakallı yaşlı bir adam fakirlere ve çocuklara hediye bırakırdı.
Bu yazıda,
Kadim bir Türk geleneği olarak ak çam ağacı dallarına çaputların bağlanarak ve altında eğlenceler düzenlenerek güneşin doğuşunun kutlandığı Nardugan Bayramı ile Ayaz Ata ‘nın ilginç ve bir o kadar da ilham verici hikayesini bulacaksınız.
İslam öncesi Türk inanç ve kültürüne göre dünyanın tam ortasında yeryüzünün merkezinde “Hayat Ağacı” olduğuna inanılan bir “Ak Çam” vardır.
Sadece Orta Asya’da büyüyen ve hayata bağlılığı ve doğanın köklü kudretini sembolize eden hayat ağacı,
Günümüz Anadolusunda özellikle el sanatlarıyla uğraşan kadınların yaptığı tüm işlerde halen ana motif olarak kullanılır.
Türk mitolojisinde “Ayaz Han” veyahut “Ak Ayaz”,
Ancak en yaygın olarak da “Ayaz Ata” olarak geçen bu tarihi figür,
Ay ışığından yaratıldığı ve “ayaz” yani soğuk havaya neden olduğu için bu ismi almıştır.
Bu mitolojik kahraman,
Kırgızlar’da ve Kazaklar’da Ayaz Ata,
Özbekler’de Ayoz Bobo,
Azerbaycan Türkleri’nde Şahta Baba,
Tatarlarda Qış Babay,
Başkurtlarda ise Kış Babası olarak geçer.
Ayaz sözcüğü Eski Türkçe “berrak ve aydınlık olmak” ile “aylı olmak” anlamlarına gelen “aya-“ fiilinden türetilmiştir.
Tüm Türk coğrafyasında ise “ayaz” sözcüğü “yakıcı soğuk” anlamında kullanılır.
Zaten,
Ayaz Ata ‘nın da göğün altı boşluğunu oluşturan Ülker burcuna ait altı yıldız deliğinden yeryüzüne soğuk hava üfürdüğüne,
Bunun da kış mevsimini getirir.
İslam öncesi kadim Türk inanışına göre,
Ayaz Ata kış ayazında donmak üzere olan çaresiz kimsesizlere, açlara görünen ve onları koruyan bir aziz kişiliktir.
Türkler İslamiyeti kabul ettikten sonra, Ayaz Ata da kimsesizlere, yolda kalanlara, zorda kalanlara yardım eden evliya rolüne bürünmüştür.
Hata,
İslam inanç kültüründeki Hz. Hızır kimliğini, İslam öncesi dönemde Ayaz Ata üstlenmiştir.
Gündüzlerin uzamaya başladığı 22 Aralık tarihinde gündüz, geceyi yenmiş yani “Güneş zafer kazanmış” olur.
Bu önemlidir,
Zira gece karanlık ve kötü,
Gündüz ise aydınlık ve iyidir…
Türkler, Güneş’e “nar” derlerdi.
Hatta günümüzde dahi halen “nar gibi kızarmak” tanımlaması kullanılmaktadır.
“Tugan” kelimesi de etimolojik olarak günümüzde de “doğan” olarak aynı anlamı taşımaktadır.
Özetle,
“Nardugan” sözcüğü “doğan güneş” anlamına gelir.
Ayaz Ata her yıl 21 Aralık tarihinden sonra gelen ilk dolunayda ortaya çıkar,
Ve,
1 Şubat’a kadar kutlamalar devam eder.
Kuzey Türklerinde 21 Aralık’tan sonra ilk dolunayın çıktığı gün, yeni yılın ilk günüdür. Güney Türkleri olan Oğuzlar’da ise bu gelenek Nevruz olarak kutlanır.
Özel bir doğa olayı çıkışlı ayinle ilgili olan Nardugan sürecinde,
Tanrı Ülgen’e dualar edilir,
Ve,
Dileklerin kabulü için ak çam ağacına çeşitli renkli kumaş süsler bağlanırdı.
Günümüzde de ağaçlara çaput bağlayarak dilekte bulunma geleneği Orta Asya kökenli olup,
Hala daha evliya veya yatır türbelerinde devam etmektedir.
Gerek Ayaz Ata, gerekse Noel Baba ‘nın bindiği kızağı Ren geyikleri çeker.
Ana vatanı Orta Asya olan bu geyiğin sonraları Hristiyan dünyasında sembol olan “Noel baba geyiği olarak” kullanılma ritüelinin kökeni de yine Nardugan Bayramıdır.
Türk kültüründeki Ayaz Ata geleneği, Hristiyanlıktaki Noel Baba veya Ruslardaki Ded Maroz mitolojisiyle alakalı değil,
Tam tersine onlardan çok eskiye dayanan mitolojik bir gelenektir.
Zaten,
Kötülüğü temsil eden ve soğuk getiren kötü ruh olarak tanımlanan Ded Maroz’un aksine,
Ayaz Ata soğukların bitmesine ve kutsal kabul edilen güneşin hakimiyetine neden olan iyi bir karakterdir.
“Noel” sözcüğü yeni anlamına gelen “Noio” ve güneş anlamındaki “Helios” kelimelerinden oluşmuştur.
Bu bağlamda,
Noel anlam açısından Nardugan (Nar+Tugan) ile özdeş olup,
Ancak ondan yüzyıllar sonrasında kullanılmaya başlamıştır.
Esasen,
İsa Peygamber’in doğumuyla tarihsel ve kültürel bağlantısı olmayan Nardugan ve Ayaz Ata ritüelinin,
Asırlar sonra İsa Peygamber’in doğumuyla ilişkilendirilmesi yakın çağın insanının yarattığı bir davranış biçimidir.
Bir düşünün,
Zaten bir kere Hz. İsa’nın doğduğu ve yaşadığı topraklarda çam ağacı yetişmez!!!
İlginçtir ki,
Endüstri çağı ve tüketim toplumlarının yavaştan ortaya çıktığı 19. yüzyılda Türklerin Orta Asya geleneği olan Nardugan kutlaması Noel,
Süslediği çam ağacı Christmas Ağacı,
Ve,
Ayaz Ata da Noel Baba ’ya evirilerek bambaşka bir kültürün parçası olarak karşımıza çıkmaktadır.
Milliyetçi Sol Parti (MİLLİ SOL) Genel Başkanı Hüseyin Alpay el değiştiren belediyelerde işten çıkarmalar yaşandığını ve taşeron işçilere kadro verilmesi […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, TBMM’de yaptığı basın toplantısında 9. Yargı Paketine yönelik görüşlerini dile getirdi. 8. […]
“Denizli ittifakı, Türkiye ittifakı kazandı” CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Denizli Büyükşehir Belediye Başkanı Bülent Nuri Çavuşoğlu’nu ziyaret etti. CHP […]
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 1001 – ‘Cumhuriyetimizin 100. Yılı Özel Çağrısı’na yapılan başvurular neticesinde destek almaya hak […]
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, Çekmeköy Belediye Başkanı Orhan Çerkez’e tebrik ziyaretinde bulundu. İmamoğlu, Çekmeköy Belediyesi girişinde alkışlarla karşılandı. Çerkez’e hayırlı […]
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2024 Mart ayı sonu itibarıyla İzmir’de trafiğe kayıtlı toplam taşıt sayısı bir önceki yılın aynı […]
Merkez İşyeri Denetleme ve Danışmanlık Grubu ile Meslek Eğitimini Geliştirme Kurulu Toplantısı Ticaret Bakanı Sn. Ömer Bolat’ın katılımı ile […]
Yetimi Yoksulu Gözetenler Derneği, 2024 yılı Afrika vacip kurban hisse bedelini 3.000 TL olarak açıkladı. Dernek, bu yıl kurban bağışlarını […]
Muğla Büyükşehir Belediyesi Evde Bakım ekipleri bu hizmetten yararlanan yatağa bağımlı ve engelli vatandaşlara evlerinde reçete yazabilecek. Muğla Büyükşehir Belediyesi […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, TÜRKPA heyetiyle İsviçre’nin Cenevre şehrine gitti. Türki devletlerin bir araya geldiği etkinliklere katılan […]
17 Nis 2024 0
Eylül Aşkın Türkiye Haber Portalı’nda hazırlayıp...07 Kas 2021 0
AK Parti Denizli Milletvekili, TBMM Plan ve...24 Nis 2021 0
Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın babası Rüstem Tatar...10 Ara 2020 0
Cumhurbaşkanı Tatar: “Türkiye’nin güçlü...05 Ara 2020 0
—-Birinci Bölümün DEVAMI—-...27 Nis 2024 0
GENÇLER ‘GEZİ İSTANBUL’ İLE ŞEHRİ DOYASIYA GEZECEK İBB, İstanbul’un tarihi ve kültürel miras alanlarını gençlerle buluşturduğu Gezi İstanbul projesine bu […]